Wanneer technologie de mens tot aanhangsel maakt van het apparaat

Wanneer Ford als eerste de lopende band invoert voor het maken van zijn auto's, heeft dat vele bedoelingen. Hij kan de snelheid van het productie-proces meer bepalen. Hij brengt de vaardigheid van de instrument-maker over naar de machines, -later gaat dat met robotten nog verder- zodat hij met goedkope, ongeschoolde, inwisselbare arbeiders kan werken.

Technologie is vaak een poging geweest het gedrag van de mens als producent, maar ook als consument te sturen (van Polaroid tot iPad), te controleren. Maar technologie kan mensen juist ook meer macht en zelfstandigheid geven over hun eigen situatie. Als voorbeeld: mobieltjes die mensen in staat stelt een nieuw soort acties te organiseren of politiegeweld vast te leggen; tegelijk wordt het ook zo mogelijk (en dat gebeurt ook) te monitoren wie er allemaal in de buurt is van een demonstratie: verdere controle.

Dit is eigenlijk ook het centrale thema van deze blog, hoe sommige apparaten en software mensen afhankelijk maken of juist autonoom en zelf-beschikkend.

Citaat van Debian voorman Stefano Zacchiroli:

Swapnil: Waarom is de Free Software van belang voor de gewone mensen? Moeten zij net bezorgd hierover zijn als over biologisch voedsel, CO2-uitstoot en andere kwesties rond duurzaamheid ? Kunnen we het belang van Free Software vergelijken met een dergelijke thema's?

Stefano: Ik denk dat Free Software erg belangrijk is voor "gewone mensen" en dat het zal binnenkort even relevant zal blijken te zijn voor hun leven als de kwesties die je noemde. Software (zij het vrij of niet) is meer en meer alomtegenwoordig in ons leven. Het is software die ingrijpt als we een auto te rijden, het is software die onze privé-gegevens verwerkt binnen sociale netwerken, en het is software die de medische hulpmiddelen bestuurt die ons genezen en ons in leven houden. Taken die ooit werden gedelegeerd aan mechanische apparaten worden meer en meer gedelegeerd aan de software. Het is gewoon ondenkbaar om de vrijheden die wij ooit hadden in onze omgang met mechanische apparaten- zoals iets brengen naar een ​​deskundige vriend voor inspectie, reparatie of modificatie- dat we die zouden verliezen. En dat alleen maar omdat computers zijn populair geworden.

In software zit dus tegenwoordig vaak de sleutel van hoe de technologie ons stuurt.
Het mooie is dat we rond software en apparaten die er op draaien behoorlijk wat keuze hebben tegenwoordig. Toch is het moeilijk ons goed te oriënteren op dit terrein.
Het feit dat iets op Linux draait is niet voldoende om te kunnen concluderen dat een apparaat de vrijheid van de consument ondersteunt (zie de vorige post over ereaders).

Kritisch consument zijn, vraagt veel tegenwoordig, vooral omdat de ooit (?) nog enigszins onafhankelijke pers steeds meer kwetsbaar blijkt voor commerciële belangen. Vergelijk de kritiekloze ondersteuning voor de IPad van kwaliteitspers als NRC, Vrij Nederland en de Volkskrant, omdat ze denken via dit distributiekanaal het nodige binnen te kunnen halen. De hypes regeren en kuddegedrag is weer erg populair. Een tegengeluid laten horen op verjaardagen en feestjes, in de kroeg, wie doet dat nog als iemand trots zijn nieuwe bling apparaat toont?

Net zo als het streven naar duurzaam leven is het ook een zoeken, naar principes, maatstaven die haalbaar zijn of nog net niet, maar waar we naar kunnen streven.

Naar kennis van en inzicht in wat ons werkelijk ver helpt en een goed en eerlijk hulpmiddel is of wat ons reduceert tot de geconditioneerde rat uit het psychologisch experiment (waar ik vaak aan moet denken als ik mensen een computerspelletje zie spelen). Het is geen kwestie van alles of niets. Wel moeten we beseffen dat we in een maatschappij leven die ons overal vallen en fuiken stelt, om ons te exploiteren in een belang dat niet met het onze overeenstemt. Dat dwingt ons onze kritische vermogens tot het uiterste te ontwikkelen.